Czytelnia

Autorskie prawa majątkowe do utworów pracowniczych

Prawo autorskie

Monika Leszczyńska - 16.02.2017

5 min. czytania

...

Naruszenie praw autorskich jest częstym zjawiskiem w naszym kraju.

Nie zawsze wynika to ze złej woli. Często jest rezultatem niewiedzy, braku świadomości prawnej zarówno twórców jak i wykorzystujących cudze dzieła.

Jak to wygląda na linii pracownik – pracodawca?

Niektórzy pracodawcy myślą, że nabywają prawo do wszystkiego co zostało stworzone przez ich pracowników, także do autorskich praw majątkowych do utworów, których twórcami są ci pracownicy.

Może tak być, ale nie musi. Jak powyższą kwestię regulują więc przepisy dowiemy się po lekturze ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej zwanej: „Prawem autorskim”). W odniesieniu do stosunku pracy Prawo autorskie zawiera szczególną regulację, przewiduje bowiem powstanie „utworów pracowniczych”.

Co kryje się pod pojęciem „utwór pracowniczy”?

Utworem pracowniczym jest każdy utwór stworzony przez pracownika w ramach jego obowiązków pracy. Nie ma tutaj znaczenia czas trwania stosunku pracy, jak również jego późniejsze rozwiązanie.

O tym, że utwór powstał w ramach obowiązków pracowniczych danego pracownika można mówić w sytuacji gdy zaniechanie wykonania utworu narazi pracownika na zarzut naruszenia tych obowiązków. Nie będzie więc utworem pracowniczym utwór powstały w wyniku udzielenia polecenia służbowego wykraczającego poza ustalony zakres obowiązków danego pracownika.

Pracodawca powinien być świadomy tego, że w przypadku gdy pracownik stworzy jakikolwiek utwór nieobjęty zakresem jego obowiązków pracy (np. księgowy w godzinach pracy stworzy grafikę), nawet jeżeli nastąpiło to w związku z nabytymi przez niego w miejscu pracy umiejętnościami oraz z wykorzystaniem narzędzi udostępnionych przez pracodawcę, stworzony przez niego utwór nie będzie utworem pracowniczym.

Z utworami pracowniczymi nie będziemy mieć do czynienia także w przypadku umów cywilnoprawnych np. umowy o dzieło. Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 2011r. (sygn. akt IV CSK 504/10) stwierdził, że utworem pracowniczym nie będzie również dzieło stworzone przez wspólnika spółki prawa handlowego, którego nie wiąże ze spółką stosunek pracy.

W którym momencie i w jakim zakresie pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu pracowniczego?

Pracodawca i pracownik mogą w umowie o pracę postanowić do kogo będą należały autorskie prawa majątkowe do utworów powstałych w wyniku działalności twórczej pracownika.

Dopiero w przypadku gdy umowa o pracę tego nie reguluje autorskie prawa majątkowe do utworów pracowniczych nabywa pracodawca. Nabycie autorskich praw majątkowych przez pracodawcę następuje z chwilą przyjęcia utworu od pracownika (inaczej programy komputerowe – z chwilą powstania).

Przyjęcie może nastąpić poprzez wyraźne lub dorozumiane oświadczenie pracodawcy. Jeżeli pracodawca, w terminie 6 miesięcy od dnia dostarczenia mu utworu, nie zawiadomi pracownika o odmowie przyjęcia utworu lub o uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty przez pracodawcę.

Do momentu przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w całości pozostają po stronie pracownika- twórcy.

Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa również własność nośnika (przedmiotu), na którym utwór utrwalono np. wydruk komputerowy, CD.

Nabycie przez pracodawcę autorskich praw majątkowych nie obejmuje całości tych praw, a jedynie te, które służą realizacji uzgodnionego celu umowy i zamiaru stron. W przypadku nieoznaczenia w umowie o pracę pól eksploatacji na których pracodawcy przysługiwać będzie prawo do korzystania i rozporządzania utworem pracodawca nabędzie autorskie prawa majątkowe tylko w zakresie pól eksploatacji uzasadnionych zakresem działalności pracodawcy oraz rodzajem utworu (inaczej programy komputerowe - pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe na wszystkich polach eksploatacji).

Czy pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie?

Z tytułu przejścia na pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworu pracowniczego pracownikowi nie przysługuje żadne dodatkowe wynagrodzenie, chyba że umowa o pracę stanowi inaczej. Wynagrodzenie za pracę stanowi tutaj równocześnie wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych.

Kiedy prawa mogą wrócić do pracownika?

Należy zwrócić uwagę również na to, że jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.

Jak uregulować prawa do innych utworów?

W przypadku utworów tworzonych przez pracownika, które nie stanowią utworów pracowniczych jak również w przypadku utworów stworzonych przez twórców działających na podstawie umów cywilnoprawnych do przeniesienia autorskich praw majątkowych konieczna jest umowa pisemna.




Czytelnia i jej główne działy