Utwór jako przedmiot prawa autorskiego

Jesteśmy kreatywni, mamy wiele pomysłów, podejmujemy coraz więcej twórczych działań

dlatego zaczynamy się zastanawiać nad tym jak i kiedy to co tworzymy możemy chronić przed naruszeniem.

W odróżnieniu od patentów czy praw ochronnych przewidzianych w prawie własności przemysłowej ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia przez niego jakichkolwiek formalności jak również niezależnie od wartości ekonomicznej czy artystycznej utworu. Aby skorzystać z ochrony nie musimy więc zastrzec prawa autorskiego, czy też wpisywać utwór do jakiegokolwiek rejestru.

Nie każde jednak dzieło będące rezultatem naszych twórczych działań jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego i podlega ochronie. Ochroną prawnoautorską nie są objęte odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Dlatego też ochrona nie dotyczy samego pomysłu, ale jego konkretnej realizacji. 

Definicję „utworu” zawiera

art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z powyższym przepisem utworem  jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór), w szczególności utwory:

Jak to wszystko rozumieć?

Nie zawsze jest to oczywiste, dlatego że działalnością twórczą jest taka, która angażuje pomysłowość twórcy, czyli jest przede wszystkim wynikiem jego wyobraźni. Utwór musi mieć cechy oryginalności, nie wystarczy więc jedynie użycie określonej wiedzy, technologii czy też umiejętności twórcy. Przyjmuje się, że przesłanka oryginalności spełniona jest wówczas, gdy z perspektywy samego twórcy powstaje subiektywnie nowy wytwór intelektu.

Warunkiem niezbędnym do tego aby mówić o utworze jest indywidualny charakter dzieła związany z niepowtarzalną osobowością twórcy. Takiego indywidualnego charakteru nie będzie miało dzieło, będące efektem pracy szablonowej, rutynowej, jak również takie które jest jednym z możliwych wyników uzyskanych przez osoby podejmujące się tego samego zadania np. z góry zdeterminowane obiektywnymi przesłankami i wymaganiami technicznymi.

Za przedmiot prawa autorskiego uznano m.in.: projekty dokumentacji technicznej, plany, zarysy, szkice, rysunki, modele i projekty, kolekcję afiszy lub ogłoszeń, katalogi, rozkłady kolejowe, książki kucharskie, wzory i formularze, instrukcję bhp, kompozycję z kwiatów. Nie można zapominać jednak o tym, że zawsze konieczna jest analiza konkretnego przypadku, konkretnego dzieła.

Utwór staje się przedmiotem prawa autorskiego od chwili jego ustalenia,

czyli uzewnętrznienia umożliwiającego osobom trzecim, innym niż twórca, zapoznanie się z nim, bez względu na to w jakiej postaci zostało wyrażone. Wystarczająca będzie tu sama możliwość zapoznania się z utworem przez co najmniej jedną osobę trzecią. Ustalenie utworu nie powinno być mylone z jego utrwaleniem. Aby utwór korzystał z ochrony prawnoautorskiej nie ma potrzeby jego utrwalenia. Utworami będą bowiem również nieutrwalone w żaden sposób inscenizacje teatralne, recytacje, wykonania utworu muzycznego itp.

Ponadto utwór jako niematerialne dobro prawne należy odróżnić od materialnego nośnika, na którym zostało ono utrwalone i za pomocą którego można zapoznać się z nim bez potrzeby bezpośredniego kontaktu z twórcą np. płyta CD, egzemplarz książki. Przenosząc na drugą osobę własność danego nośnika nie pozbywamy się autorskich praw do utworu na nim utrwalonego.