Zmiana wspólników w spółce osobowej

Spółki osobowe działają w oparciu o silne związanie między osobami wspólników, co odróżnia je od spółek kapitałowych.

W spółce osobowej, z uwagi na jej specyfikę, występować powinno przynajmniej dwóch wspólników (wyjątek w szczególnym wypadku stanowi spółka partnerska).

Czy dopóki istnieje spółka jesteśmy związani z naszymi wspólnikami?

W składzie osobowym spółki możliwa jest zmiana bez potrzeby jej rozwiązywania. Przepisy dopuszczają bowiem prawo do zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika na rzecz osoby trzeciej bądź innego wspólnika, jak również prawo przystąpienia do spółki nowego wspólnika. Możliwe jest także wypowiedzenie umowy spółki przez jej wspólnika, które nie zawsze prowadzi do likwidacji spółki.
Zagadnienie przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika zostało uregulowane w art. 10 Kodeksu spółek handlowych.
Przepis ten nie ma zastosowania do przeniesienia ogółu praw i obowiązków akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej. W tym przypadku stosuje się bowiem przepisy regulujące zbywanie akcji w spółkach akcyjnych

Czym jest ogół praw i obowiązków wspólnika?

W spółkach osobowych nie mamy udziałów ani akcji poprzez zbycie których może dochodzić do zmian w gronie wspólników. W odniesieniu do spółek osobowych mówimy natomiast o ogóle praw i obowiązków wspólnika. Co kryje się pod powyższym pojęciem?
Ogółem praw i obowiązków wspólnika są wszelkie uprawnienia jak i zobowiązania wspólnika w spółce wynikające z umowy spółki oraz przepisów prawa, w tym jego prawa czysto majątkowe.

Jakie są zasady przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika?

Aby przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika było możliwe musi przewidywać to umowa spółki, co oznacza że w umowie spółki powinno znajdować się postanowienie zgodnie z którym przeniesienie to jest dopuszczalne.
Jeżeli zawierając umowę spółki zapomnieliśmy o takim postanowieniu konieczna będzie najpierw jej zmiana.
Ponadto do przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej niezbędne jest uzyskanie pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników. Przy czym umowa spółki może regulować tę kwestię inaczej.
W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że powyższa zgoda może być udzielona zarówno przed przeniesieniem jak i po zawarciu umowy przeniesienia. Czynność prawna dotycząca zbycia ogółu praw i obowiązków bez wymaganej zgody jest więc obarczona sankcją bezskuteczności zawieszonej. 
Przeniesienie może nastąpić między innymi w drodze sprzedaży, zamiany, czy też darowizny.
Pamiętajmy, że przedmiotowa czynność prawna może dotyczyć wyłącznie ogółu praw i obowiązków wspólnika, co oznacza, że niedopuszczalne jest przenoszenie zarówno pojedynczych praw jak również udziału w ogóle praw i obowiązków.
Dozwolone jest jednak przeniesienie ogółu praw i obowiązków na kilka osób.

Czy każdy może być nabywcą?

W zasadzie nie ma ograniczeń co do osoby nabywcy. Należy jednak wziąć pod uwagę to, że umowa spółki może przewidywać takie ograniczenia. Ponad to w przypadku spółek partnerskich partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.

Nabywcą ogółu praw i obowiązków może być także inny wspólnik tej samej spółki, za wyjątkiem sytuacji gdy w spółce jest jedynie dwóch wspólników (inaczej w spółce partnerskiej). Poza tym w spółce komandytowej niedopuszczalne jest łącznie statusu komandytariusza i komplementariusza.
W przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, przeniesienie może nastąpić przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy powinny być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP.
Zmiana wspólników wymaga zgłoszenie do sądu rejestrowego. Wpisanie nabywcy do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego ma jedynie charakter deklaratoryjny, co oznacza, że uzyskanie statusu wspólnika nie jest uzależnione od dokonania przedmiotowego wpisu.
W sytuacji przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.
Podsumowując, jeżeli chcemy zbyć albo nabyć ogół praw i obowiązków wspólnika w danej spółce w pierwszej kolejności zapoznajmy się z umową tej spółki. Powyższe pozwoli nam uzyskać odpowiedź na pytanie czy takie przeniesienie jest w ogóle możliwe i czy nie jest w jakimś zakresie ograniczone.
W razie gdy umowa spółki nie przewiduje prawa do przeniesienia ogółu praw i obowiązków musimy doprowadzić do jej zmiany. Natomiast gdy umowa spółki przewiduje przedmiotowe uprawnienie i nie zawiera żadnych ograniczeń w tym względzie musimy pamiętać tylko o zwróceniu się do pozostałych wspólników z prośbą o udzielenie zgody na przeniesienie. Umowa spółki może nas jednak zwalniać z takiego obowiązku.