Jaka jest różnica pomiędzy zwłoką a opóźnieniem?
Małgorzata niedawno została członkiem zarządu. Odniosła już pierwszy sukces. Przekonała ważnego kontrahenta, że z jej spółką warto nawiązać długoletnią współpracę. Liczy na to, że współpraca będzie owocna i przyniesie spółce szanse na rozwój. Na biurko Małgorzaty trafiła właśnie wielostronicowa umowa. Umowa wymaga przemyślenia wielu kwestii, konieczne będzie wynegocjowanie zmian pewnych postanowień. Tymczasem Małgorzata zaczęła zastanawiać się nad tym jak jest różnica pomiędzy opóźnieniem i zwłoką. Wyjaśnienie tej wątpliwości jest istotne bowiem spółka ma zobowiązać się do zapłaty wysokich kar umownych.
Czy wątpliwości Małgorzaty mają uzasadnienie? Czy pojęcia opóźnienie i zwłoka są równoznaczne i można je stosować zamiennie?
Kara umowa może być zastrzeżona w umowie na wypadek opóźnienia lub zwłoki w spełnieniu świadczenia. Opóźnienie i zwłoka różnią się jednak od siebie i nie powinny być stosowane jako pojęcia zamienne, dlatego dobrze że Małgorzata zachowała czujność.
Jak jest różnica pomiędzy opóźnieniem a zwłoką?
Zarówno z opóźnieniem jak i ze zwłoką mamy do czynienia gdy świadczenie jest możliwe do wykonania, ale nie zostało wykonane w terminie. Świadczeniem może wykonanie określonej usługi np. wymiana okien.
Opóźnienie ma miejsce wtedy gdy świadczenia nie spełniono w terminie z powodu okoliczności za które zobowiązany nie ponosi odpowiedzialności. Wystarczający jest sam fakt niewykonania zobowiązania w ustalonym czasie.
Zwłoka jest natomiast opóźnieniem kwalifikowanym. W przypadku zwłoki przyczyną niespełnienia świadczenia w terminie powinny być okoliczności za które zobowiązany ponosi odpowiedzialność (art. 476 Kodeksu cywilnego). Przepisy przewidują domniemanie prawne istnienia zwłoki, co oznacza to, że nie ma potrzeby udowadniać, tego że niedotrzymanie terminu nastąpiło z powodu okoliczności za które zobowiązany ponosi odpowiedzialność. Konieczne jest jedynie wykazanie, że termin do spełnienia świadczenia minął bezskutecznie.
Zobowiązany może jednak powyższe domniemanie obalić dowodząc, że niedochowanie terminu nastąpiło z powodów za które odpowiedzialności nie ponosi. Wówczas będziemy mieli do czynienia ze zwykłym opóźnieniem.
Jakie są skutki prawne w przypadku opóźnienia a jakie w przypadku zaistnienia zwłoki?
Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują różne następstwa niedochowania terminu w zależności od tego czy będziemy mieć do czynienia z opóźnieniem, czy ze zwłoką. Skutki opóźnienia związane są przede wszystkim z wymagalnością roszczenia, czyli możliwe staje się przymusowe dochodzenie spełnienia świadczenia. W przypadku świadczeń pieniężnych wierzyciel ma ponadto prawo żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody (art. 481 Kodeksu cywilnego). Uprawnienia wierzyciela związane z opóźnieniem mogą wynikać również z przepisów szczególnych np. będzie to uprawnienie do odstąpienia od umowy dostawy (art. 610 Kodeksu cywilnego) czy też umowy o dzieło (art. 635 Kodeksu cywilnego).
Natomiast następstwem prawnym zwłoki obok obowiązku wykonania zobowiązania jest również obowiązek naprawienia szkody wywołanej tym kwalifikowanym opóźnieniem. Ponadto jeżeli wskutek zwłoki świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. W przypadku zwłoki w spełnieniu świadczenia pieniężnego można również dochodzić odsetek za czas zwłoki, a ponadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Poza tym ze zwłoką wiąże się uprawnienie wierzyciela do wykonania zastępczego (art. 479 i art. 480 Kodeksu cywilnego), odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenie będących przedmiotem świadczenia rzeczy oznaczonych co do tożsamości (art. 478 Kodeksu cywilnego), uprawnienia do odstąpienia od umowy przy umowach wzajemnych w sytuacjach uregulowanych przepisami (art. 491 i 492 Kodeksu cywilnego).
